Nieuwsoverzicht
Schoenmaatjes in Albanië – dag 3

Schoenmaatjes in Albanië – dag 3

De armoede voelt hier anders. Individueler. Op het platteland zoeken gezinnen elkaar op, geven ze onderdak, warmte, liefde, zorg en aandacht aan elkaar. Gedeelde smart. Stedelijke armoede voelt eenzamer en mensen zijn vooral op zichzelf en op projecten als Skampa Kids aangewezen.

Schoenmaatjes in Albanië
Veel armoede

Hulpeloze situaties

Skampa Kids heeft op 3 scholen in Elbasan een selectie gemaakt van kinderen in de meest hulpeloze situaties. Een mix van Roma kinderen, (sociale) wezen, kinderen die te maken hebben met huiselijk geweld of in extreme armoede leven. Voor deze kinderen regelt het project huiswerkbegeleiding, voedselpakketten, schoolspullen en mentale ondersteuning.

Per school zijn er 2 leerkrachten, mentoren, aangewezen die hen intensief begeleiden. Tenminste 1 keer per maand gaan zij op huisbezoek bij deze gezinnen om bewustwording te creëren rondom de noodzaak van educatie, hygiëne. Diep respect voel ik voor deze mensen, die naast mentor ook maatschappelijk werker en hulpverlener zijn.

King of Elbasan

De eerste mentor die we ontmoeten is een bijzondere verschijning met een bijzonder verhaal. Een boomlange, jonge gymleraar gekleed in trainingspak en met een hippe lange baard. Hij vertelt ons met glinsterende ogen van trots dat die middag een van zijn leerlingen, een extreem arm jongetje, meedoet aan de Elbasan schaakcompetitie waarbij 9 scholen het tegen elkaar opnemen… en dat hij een goede kans maakt om te winnen. Schaak als uitvlucht…

Dit is geen toeval! In het vliegtuig naar Albanië keek ik de film Queen of Katwe. Over een meisje uit Uganda die in zeer arme omstandigheden opgroeit maar dan op straat door een bevlogen en sportieve leerkracht kennis maakt met… juist: schaak! Ik vertel de mentor over deze film en we besluiten dat we zijn pupil omdopen tot King of Elbasan.

Sterke vrouwen

We bezoeken de 3 scholen en spreken overal kort met de directrices. Allemaal vrouw, sterke verschijningen, duidelijk in charge en met een heldere visie. Wat een contrast. We ontmoeten deze reis afhankelijke vrouwen die zich klein maken, uitgehuwelijkt zijn en schikken naar het conservatieve gedachtegoed wat met name op het platteland heerst. En we ontmoeten vrouwen vol vuur, vrouwen met een missie waar naar geluisterd wordt.

Onmacht en radeloosheid

Het meest onder de indruk ben ik van de directrice op de 2e school die we bezoeken. Aanvankelijk wat terughoudend, volgens de traditie haar emoties verbergend voor vreemden. Maar haar passie, haar radeloosheid, haar liefde voor deze kinderen winnen het en ze laat alle terughoudendheid varen.

We gaan de huiswerkklas in die door Skampa kids wordt ondersteund en ze pakt mijn arm. Ze komt dichtbij me staan, nog iets wat zeer ongebruikelijk is in Albanië, en wijst ongegeneerd en vol emotie een aantal kinderen aan. ‘Dat jongetje daar, hij woont bij zijn oma en wordt ondersteund door het project. Zijn zusje woont bij haar moeder in net zo’n slechte omstandigheden als haar broer. Vader is weg. Elke week, elke week opnieuw komt de moeder vragen of haar dochter ook bij het project kan aansluiten. Maar de afspraak is 1 kind per gezin. Wat moet ik? Wat moet ik…’ vraagt ze me met een mengeling van onmacht en radeloosheid.

Tranen

Schoenmaatjes in Albanië
Een zelfgeschreven bedankgedicht

Op deze school is het waar mijn eerste tranen vloeien. De verhalen van de directrice ontroeren met diep. En dan is er ook nog dat jongetje met zijn gedicht… Na het uitdelen van de schoendozen, wil de groep ons bedanken. Voor de cadeaus maar ook voor het mede mogelijk maken van het Skampa Kids project, wat financieel ondersteund wordt door Edukans.

Een jongetje staat op en begint een Engels gedicht voor te lezen wat hij zelf geschreven heeft. Als ik hem hoor zeggen ‘nobody seems to care’ breek ik. Daar raakt hij mijn ziel. Want dat is voor mij, veel meer nog dan leefomstandigheden, het allerbelangrijkste, meest fundamentele recht wat ieder kind in de hele wereld zou moeten hebben. Het recht op gezien worden. Gezien worden is de basis van alles, om je talenten te kunnen ontwikkelen, om zelfvertrouwen te krijgen, om te voelen dat je er toe doet. Om te durven dromen. Dit is waarom ik de Heutink Foundation zo’n warm hart toedraag. Dit is wat ik mijn eigen kinderen, neefjes, nichtjes, vriendje mee wil geven.

I care!

Ik zie je! Ik voel je! I care! Alles in mij schreeuwt om deze jongen, alle kinderen in deze klas, de dikste knuffel ooit te geven. Het hoort niet, ik zou hem laten schrikken, maar toch loop ik naar hem toe en geef hem een aai over zijn bol. Terwijl er nog tekeningen uitgedeeld worden om ons te bedanken sta ik in een hoekje tegen mijn tranen te vechten. Op het moment dat we de klas gaan verlaten, komt de jongen met zijn gedicht naar voren en loopt op me af. Ik krijg het gedicht… Ik wil graag geloven dat hij heeft gevoeld dat ik hem zag, daar voor even in dat lokaal. Ik loop naar buiten, het is me even teveel.

Schoenmaatjes in AlbaniëAnders

Deze dag is anders dan de anderen. De kinderen zijn anders. Alles voelt anders. Ik kan er geen woorden aan geven hoe dit komt, nog niet. Het feit dat we hier niet alleen schoendozen uit komen delen, maar dat deze kinderen ook structurele ondersteuning krijgen door Skampa Kids/Edukans maakt deze ervaring voor mij rijker. We komen hier niet alleen een geluksmomentje brengen, de kinderen hier hebben werkelijk een kans op een betere toekomst door het project. De kinderen weten dit, dat voel ik. Hun dankbaarheid is zichtbaar in hun blikken, hun houding.

Corruptie

Tijdens de lunch vraag ik Eda, onze begeleidster vanuit Skampa Kids, wat het eerste is wat zij zou veranderen om de uitzichtloze situatie in dit land te verbeteren als ze voor 1 dag minister-president zou zijn. Betrokken mensen met een goed hart op sleutelposities, is haar antwoord. Ze vertelt over de grote corruptie in dit land. Een diploma voor de universiteit is te koop, net als een hoge functie en het ontlopen van een verkeersboete.

Maar ook op overheidsniveau is de corruptie groot. In de rechtbank en zelfs bij Europese aanbestedingen. Ook geeft ze aan dat de salarissen van leraren omhoog zouden moeten. Een leerkracht verdient hier € 200 tot € 300 per maand, wat hier voldoende is om rond te komen maar waarbij sparen, naar de film gaan, vakanties, uitstapjes en etentjes geen optie zijn. Het is genoeg voor huur en eten. Leerkracht worden is hier dus niet zo aantrekkelijk. Terwijl educatie de enige sleutel is om de omstandigheden in dit land te verbeteren, zoveel is mij na deze 3 dagen wel duidelijk.

Zonder basisschool geen high school. Zonder high school geen universiteit. Zonder universiteit geen baan. Zonder baan geen inkomen, gezondheidszorg, kansen. Een diploma van de universiteit (er zijn hier geen praktijk-, MBO of HBO opleidingen) is echt de enige kans om de cirkel te doorbreken. Een ander probleem wat zich aandient is dat de salarissen hier zo laag zijn, dat hoog opgeleide Albanezen emigreren naar andere landen om daar hun beroep uit te gaan oefenen tegen veel hogere salarissen.

Op huisbezoek

Schoenmaatjes in Albanië
Blij met de schoenendozen!

Na de lunch worden we door een jongetje uit een van de huiswerkklassen mee naar huis genomen. Voor de tweede keer vandaag vecht ik tegen mijn tranen. Vader, moeder, zoon en dochter wonen op een oppervlakte van niet meer dan 12m2. Eén kamer met daarin een fornuis/kachel, tweepersoonsbed, bank, kast en televisie.

Je kunt er niet lopen, moet over meubels klimmen om de bank te bereiken. Geen tafels, geen stoelen, geen water, geen toilet. Weer schaam ik me voor dit inkijkje in hun leven. Wat doe ik hier? Aapjes kijken? Bedankjes voor 2 schoendozen in ontvangst nemen? Valse hoop brengen? Aan de andere kant lijkt vader blij te zijn dat we er zijn. Blij dat hij zijn dankbaarheid een keer kan laten zien voor de hulp die zijn kinderen krijgen via het project. Dit toont hij door ons allemaal een glas cola aan te bieden. Cola, een ongekende luxe die hij zich eigenlijk niet kan permitteren, maar die wij uit respect niet mogen weigeren wordt ons verteld. Ik voel me nog schuldiger.

Verlaten fabrieken

Hij vertelt ons dat hij tijdens het communisme werkte in een van de vele fabrieken die Elbasan rijk was. Een van die fabrieken die er nu verlaten bij ligt. Zijn antwoord op onze vraag wat de democratie hem gebracht heeft is duidelijk: vrijheid van meningsuiting is een groot goed, maar het hebben van een baan ook. De democratie heeft hem uiteindelijk meer gekost dan opgeleverd.

Maar hij ziet ook lichtpuntjes, voor zijn kinderen. ‘School is life!’ zegt hij heel stellig als we hem vragen hoe belangrijk dit project voor zijn gezin is. Hij glundert van trots als zijn dochter ons vertelt dat ze politieagente wil worden en zijn zoon een dokter. Het Skampa Kids project laat kinderen weer dromen. Als we weg gaan druk ik de man namens ons 2000 Lek in de hand, €15. Net zoveel als hij in een maand ontvangt als uitkering voor zichzelf…

We spreken nog even met een mevrouw die werkt voor de kinderbescherming en zich onder andere ontfermt over de bijna 40 kinderen die in deze stad dakloos op straat rondzwerven. Maar ik merk dat ik vol zit. Vol van indrukken maar deze dag heeft me ook veel energie gegeven. Energie die ik thuis om wil gaan zetten in daden. Nietsdoen is geen optie na deze reis.

De King of Elbasan staat in de finale, horen we voordat we weggaan.